Theo Khoản 12 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019, 2022), sáng chế là giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình, giải quyết một vấn đề xác định thông qua ứng dụng các quy luật tự nhiên. Để được bảo hộ, sáng chế cần đáp ứng các điều kiện về tính mới, trình độ sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp, trong khi giải pháp hữu ích (GPHI) cần đảm bảo tính mới, không phải hiểu biết thông thường và có khả năng áp dụng công nghiệp. Bằng độc quyền sáng chế có thời hạn bảo hộ 20 năm từ ngày nộp đơn, trong khi bằng độc quyền GPHI có thời hạn 10 năm và yêu cầu duy trì hiệu lực.

Năm 2023, số lượng đơn đăng ký và bằng độc quyền sáng chế, GPHI của các chủ thể Việt Nam tăng đáng kể so với năm 2022. Số đơn đăng ký bảo hộ tăng nhẹ 10%, trong khi số bằng độc quyền được cấp tăng hơn 2,1 lần.

Hình 1. Tình hình bảo hộ KDCN của chủ thể Việt Nam giai đoạn 2022-2023 (Nguồn số liệu: Cục Sở hữu trí tuệ)

Về số lượng đơn đăng ký, Hà Nội và TP.HCM tiếp tục dẫn đầu với 596 và 248 đơn, chiếm hơn 53% tổng số đơn cả nước.

Hình 2. Top 5 địa phương nộp đơn đăng ký SC/GPHI giai đoạn 2022-2023 (Nguồn số liệu: Cục Sở hữu trí tuệ)

Trong năm 2023, bằng độc quyền sáng chế và GPHI chủ yếu thuộc về các viện nghiên cứu và trường đại học (chiếm 38%, tương đương 269 bằng), tăng 134 bằng so với năm trước. Các doanh nghiệp chiếm 35%, trong khi cá nhân chiếm 26% và 1% còn lại thuộc Sở Khoa học và Công nghệ.

Hình 3. Biểu đồ chủ sở hữu bằng độc quyền SC/GPHI năm 2023 (Nguồn số liệu: Cục Sở hữu trí tuệ)

Hà Nội duy trì vị trí dẫn đầu về số lượng bằng độc quyền được cấp trong hai năm liên tiếp, chiếm hơn 50% tổng số cả nước. TP.HCM đứng thứ hai với số bằng năm 2023 tăng từ 1/4 lên 1/3 so với Hà Nội. Nghệ An, Bà Rịa - Vũng Tàu và Hải Phòng là các địa phương tiếp theo trong bảng xếp hạng nhưng với số lượng bằng khiêm tốn hơn.

Hình 4. Top 5 địa phương sở hữu bằng độc quyền SC/GPHI giai đoạn 2022-2023 (Nguồn số liệu: Cục Sở hữu trí tuệ)

Việc gia tăng số đơn đăng ký và số bằng độc quyền sáng chế, GPHI năm 2023 cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam, đặc biệt tại Hà Nội và TP.HCM. Bảo hộ sáng chế, GPHI không chỉ bảo vệ tài sản trí tuệ của các chủ thể mà còn mang lại lợi thế cạnh tranh, khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.